Bağışıklık Sistemi Nedir, Nasıl Çalışır?
İmmünite,
vücudumuzun hastalıklara, özellikle enfeksiyon hastalıklarına karşı gösterdiği
direnç olarak tanımlanır. Enfeksiyonlara karşı savunmayı yapan hücreler,
dokular ve moleküllerin toplamına Bağışıklık Sistemi (İmmün Sistem) adı
verilir. Bağışıklık sistemi düzgün çalıştığında vücudu virüsler, bakteriler, küf ve parazitler
gibi hastalık yapıcı mikroorganizmalara karşı korur; ayrıca alerjenlere, kanser
hücrelerine ve ölü
hücrelere karşı da koruma sağlar. Bağışıklık sistemini oluşturan hücreler
yabancı partiküllerle karşılaştığında pek çok kimyasal madde üretir. Bu
maddeler sayesinde hücreler kendi büyüme ve davranışlarını düzenler, diğer hücreleri harekete geçirir ve vücudun etkilenen bölgelerine yönlendirir. İmmün sistem yetersiz
olduğunda veya zayıfladığında, vücut birçok hastalığa daha yatkın hale gelir; bu durum da sık nezle,
tekrarlayan enfeksiyonlar, grip, alerjiler, artrit veya kanser gibi
rahatsızlıklara sebep olur.
Çeşitleri
Nelerdir?
Bağışıklık
sistemimiz doğal bağışıklık
ve kazanılmış (edinsel) bağışıklık olmak üzere iki savunma hattından oluşur. Doğal bağışıklık, vücudun ilk savunma
hattıdır. Çevreden gelen zararlı maddelere ve farklı patojen mikroplara karşı
bizi korumakla görevlidir. Genetik olarak belirlenir, bu nedenle doğuştan gelir
ve her bir enfeksiyon için özgün değildir. Ayrıca, yabancı mikroorganizmaların vücuda girmesi halinde etki gösterebilen belli kan hücreleriyle
desteklenir. Doğal bağışıklık hattını oluşturan elemanlar şunlardır:
1- Epitelyal
Bariyerler:
Mikroorganizmalar vücudumuza sıklıkla temas yoluyla ciltten, yutulma yoluyla
sindirim sisteminden, soluk alıp verme yoluyla solunum sisteminden ve
genitoüriner sistemden bulaşır. Bu organların dışında yer alan epitel yapıdaki
bariyerler ise mikroorganizmalara karşı fiziksel ve kimyasal koruma sağlar.
2- Dokularda
ve Dolaşımda Bulunan Bağışıklık Hücreleri: Fagositik hücreler ve Doğal Katil Hücreler olarak
nitelendirilen bağışıklık sistemi hücreleri hasarlı dokuların veya zararlı
mikroorganizmaların vücuttan uzaklaştırılmasında görev alır.
3- Plazma
Proteinleri:
Kan plazmasının yapısında bulunan bazı proteinler vücudun enfeksiyona karşı
vereceği tepkileri düzenlemekle sorumludurlar.
Doğal
bağışıklık hattının doğuştan geldiğini ve hastalığa özgü olmadığını söylemiştik.
Doğal bağışıklık hattının aksine yaşam boyunca gelişimini sürdüren ve hastalık
etkenine özgü olarak şekillenen edinsel bağışıklık hattı, farklı hastalık
etkenlerine farklı cevaplar oluşturarak, her etken için özgün bir savunma
sistemi oluşturur. Edinsel bağışıklık sistemi, içinde antikorların yer aldığı
edinsel sistem ile T ve B lenfosit isimli hücrelerden oluşur.
Vücudumuza
bir enfeksiyon girdikten sonra öncelikle doğal bağışıklık sistemimiz vücudumuzu
bu enfeksiyondan korumak için harekete geçer. Ardından edinsel bağışıklık
sistemimiz tarafından bu enfeksiyona -daha geniş adıyla antijene- karşı özgün
bir cevap oluşturulur. Artık bu enfeksiyona karşı vücudumuzda savaşan bir
antikor vardır ve bu bilgi bağışıklık sisteminin hafızasına kaydedilir. Bir kez
yakalandığımız enfeksiyonel hastalıkların daha sonra öncekine göre hafif
seyretmesinin ya da hissedilmemesinin sebebi vücudumuzun ürettiği özgün
antikorlardır.
Bağışıklığın
Covid-19 Tedavisine Etkisi
Edinsel
bağışıklığın bu özelliğinden COVID-19 tedavisinde de yararlanılmaktadır. İmmün
Plazma tedavisi adı verilen yöntemde, hastalığı geçirmiş ve 14 gün sonunda test
sonucu negatif çıkmış kişilerin kan plazmaları hastalıklı kişilere aktarılarak
onların da koronavirüsü yenmelerine destek olunmaktadır.
COVİD-19
başta olmak üzere birçok bakteriyel ve viral enfeksiyondan korunabilmemiz için
güçlü bir bağışıklık sistemine sahip olmamız gerekmektedir.
Bağışıklık Sistemimizi Nasıl
Güçlendirebiliriz?
Bağışıklık
sistemimizi güçlü tutabilmek için günlük hayatımızda uygulayabileceklerimizi
sizin için derledik.
1- Dengeli ve Düzenli Beslenme: Yeterli ve dengeli beslenmek, vücut
direncimizi arttırarak bağışıklık sistemimizin güçlü kalmasını sağlar.
2- Bağışıklık
Sistemini Güçlendirecek Besin Takviyeleri: Bağışıklık sistemimizin güçlenmesini sağlayan birçok besin
vardır. Bağışıklık sistemi deyince aklımıza ilk olarak C vitamini gelir. C
vitamini iyi bir antioksidan ve iyi bir enfeksiyon savardır. Bağışıklık
sistemini güçlendirir. Kuşburnu, domates, soğan, yeşilbiber, kırmızıbiber
maydanoz, tere, roka, brokoli, karnabahar, ıspanak, portakal, limon, mandalina,
kivi gibi besinler en güçlü C vitamini kaynaklarıdır. Sadece C vitamininin
değil, diğer vitaminlerin de bağışıklık sistemi üzerinde olumlu etkileri olduğu
görülmüştür. Özellikle D vitamini ve B12 Vitamini eksikliğinde bağışıklık
sistemi zayıflayarak vücudumuz hastalıklara yatkın hale gelir. Bağışıklık
sistemimiz, son dönemde yapılan bilimsel araştırmalara göre bağırsak
mikrobiyatasının zenginliğinden fazlasıyla etkilenir. Bağırsaklarımızda yaşayan
yararlı bakteriler olarak adlandırdığımız mikroorganizmalar, vücudumuzda birçok
önemli işleve sahiptir. Bakterilerden oluşan bu florayı korumak için kefir,
turşu, şalgam, yoğurt, peynir, elma sirkesi gibi probiyotik besin
takviyeleriyle beslenmeyi arttırmalıyız. Beslenmenin yanı sıra bol su ve sıvı
tüketimi de bağışıklık sistemimizi koruyacaktır.
3- Düzenli
Uyku: Düzenli ve
yeterli uyku ruhsal ve fiziksel sağlığı korur. Yapılan araştırmalar düzensiz
uykunun bağışıklık sistemi üzerinde olumsuz etkileri olduğunu ve birçok kronik hastalığa zemin
hazırladığını göstermiştir.
Günde 5 saatten daha az uyuyanlarda obezite, kalp hastalıkları,
hipertansiyon ve diyabet daha fazla görülmektedir.
4- Hijyen
Kurallarına Uymak:
Bağışıklık sistemimizi korumak ve güçlendirmek için özellikle ağız hijyenine
dikkat etmeli, ellerimizi sık sık su ve sabunla yıkamalıyız.
5- Zararlı
Alışkanlıklardan Uzak Durmak: Sigara ve alkol kullanımı, birçok hastalığın tetikleyicisi
olduğu gibi, bağışıklık sistemimizi de baskılayarak enfeksiyonların vücudumuzda
hastalığa sebep olmasını da kolaylaştırır. Bu yüzden alkol ve sigara kullanımı
başta olmak üzere tüm zararlı alışkanlıklardan uzak durulmalıdır.
Bağışıklık sistemimizi alacağımız
önlemlerle güçlü tutmak bizim elimizdedir. Unutulmamalıdır ki sağlam bir
bağışıklık sistemi hastalıkların önünde bir kalkan oluşturur.
Herkese
sağlıklı ve mutlu bir hayat diliyoruz.